Rock progresywny (ang. progressive rock) - styl muzyki rockowej wywodzący się z rocka psychodelicznego. Gatunek ten powstał w końcu lat 60 XX wieku osiągnąwszy największą popularność w pierwszej połowie lat 70. Rock progresywny został wyparty z estrad poprzez falę punk rocka, by powrócić pod postacią rocka neoprogresywnego.
Podstawowym założeniem i ambicją rocka progresywnego było podniesienie muzyki rockowej na wyższy poziom artystyczny. Bardzo często utwory progresywnego rocka są bardzo złożone i wyrafinowane, a wykonanie cechuje się wirtuozerią.Definicja progresywnego rocka jest bardzo trudna, ze względu na wielkie zróżnicowanie stylów. Najprostszą, humorystyczną definicją, choć niewiele mówiącą osobom nieobeznanym z gatunkiem jest: "Rock progresywny to wszystko, co brzmi jak rock progresywny".
Cechy
- zerwanie z tradycją trzyminutowych piosenek na rzecz długich, często dwudziestominutowych lub dłuższych utworów, składających się z rozbudowanego intro i cody, często wieloczęściowych i opartych na schemacie suity lub sonaty, lub innej cyklicznej formy muzycznej
- skomplikowane i zmieniające się w czasie schematy rytmiczne i harmoniczne
- muzyka często ściśle instrumentalna choć najczęściej występuje wokal, zwykle o typowo rockowym brzmieniu. Teksty na ogół skomplikowane, o treści filozoficznej, religijnej, mistycznej, fantazyjnej
- używanie typowych elektrycznych instrumentów rockowych wzbogaconych o instrumenty elektroniczne (początkowo elektroniczne brzmienie było synonimem progresywności) oraz klasyczne instrumenty akustyczne
- wyraźne wpływy muzyki klasycznej w postaci cytatów, lecz najczęściej jako adaptacje (rockowe aranżacje) utworów klasycznej lub współczesnej muzyki poważnej
- wirtuozeria wykonania. Muzycy grający progresywnego rocka posiadali często gruntowne wykształcenie klasyczne (Rick Wakeman, Keith Emerson, Irmin Schmidt, Holger Czukay, Józef Skrzek, Jordan Rudess, John Petrucci) lub byli samoukami (Jimmy Page, Steve Howe, Chris Squire, Mike Oldfield, Antymos Apostolis, Jerzy Piotrowski)
Albumy nagrywane przez artystów i zespoły progresywnego rocka często miały charakter albumów programowych (ang. concept album), gdzie cała płyta tak w sensie stylistyki muzycznej, jak i w sferze tekstowej podporządkowana była jakiejś naczelnej idei. Mogła to być epicka opowieść ("Thick As A Brick" grupy Jethro Tull, czy "Nude" grupy Camel), refleksje dotyczące pewnych aspektów życia ("Dark Side Of The Moon" grupy Pink Floyd), religijno-filozoficzne wizje ("Tales From Topographic Oceans" grupy Yes), czy poważne refleksje na temat życia i śmierci ("Innuendo" grupy Queen).
Początki rocka progresywnego sięgają pierwszej połowy lat sześćdziesiątych, kiedy rozczarowani kulturą popularną muzycy po obu stronach Atlantyku wprowadzali do swych występów elementy teatru muzycznego, happeningu, często prowokując w ten sposób publiczność i przekształcając koncerty w wydarzenia o cechach obyczajowego skandalu.
Punktem przełomowym był album "Freak Out!" (1966), debiut fonograficzny Franka Zappy i zespołu The Mothers Of Invention, zawierający cykl utworów podporządkowanych pod względem tekstowym nadrzędnej idei, a w warstwie stylistycznej odwołujący się do różnych stylów i gatunków muzycznych, w tym również do najnowszych technik kompozytorskich, nadających niektórym utworom hermetyczny charakter. "Freak Out!" był też pierwszym w historii rocka wydawnictwem dwupłytowym. Do popularyzacji progresywnego rocka przyczyniło się wydanie "Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band" przez The Beatles. Album ten, choć posiadał pewne cechy "progresywności", nie należał w ścisłym sensie do tego gatunku. Znaczenie jego polegało na inspiracji innych artystów, przekonaniu szerszej publiczności o wartości eksperymentów oraz udowodnieniu, że muzyka popularna może wyjść poza rock'n'rollowy schemat. Wkrótce potem pojawia się pierwsza generacja grup progresywnych, na czele z The Moody Blues, Nice i Procol Harum w Wielkiej Brytanii oraz Iron Butterfly po drugiej stronie Atlantyku. Grupy te tworzą rock progresywny w zalążkowej formie. Niedługo potem grupy kolejnej generacji rozwijają koncepcję, nadając gatunkowi jego charakterystyczną formę.
Z rockiem progresywnym, aczkolwiek nie wyłącznie z tym gatunkiem, związane jest pojęcie supergrupy. Supergrupa jest zespołem składającym się z wybitnych artystów, znanych wcześniej z członkostwa w innych grupach lub z praktyki solowej. Supergrupy powstawały przez ewolucyjne zmiany personalne (Yes, Genesis) bądź tworzone były od podstaw i od razu obdarzane etykietą supergrupy, jak to miało miejsce w przypadku Emerson, Lake And Palmer czy Liquid Tension Experiment. Zdarzały się supergrupy tworzone dla jednego muzycznego projektu jak na przykład GTR.
Granice progresywnego rocka są płynne. Dla purystów na to określenie zasługuje muzyka tworzona przez kilkanaście grup w pierwszej połowie lat siedemdziesiątych, na czele z "Wielką Szóstką": ELP, Genesis, Jethro Tull, King Crimson, Pink Floyd i Yes. Inni zaliczają do tego gatunku również: Supertramp, Deep Purple, Rush czy Wishbone Ash. Rock progresywny tworzyły też epizodycznie grupy niekojarzone z głównym jego nurtem, np. Scorpions - płyta "Lonesome Crow", Jon Lord - "Sarabande" lub Queen "Queen I" i "Queen II". Czasem były to pojedyncze utwory, np. Led Zeppelin - "Kashmir", "No Quarter". Innym zespołem nawiązującym do rocka progresywnego jest grupa The Doors.
Źródło: Wikipedia
